राष्ट्रपतिमा झन् ठूलो विवाद

         आगामी महाधिवेशनलाई केन्द्रमा राखेर एमालेभित्र राष्ट्रपतिमा उम्मेदवारको खोजी भइरहेको छ । दशौँ महाधिवेशनमा पार्टी अध्यक्ष हुने दौडमा रहेका नेता माधवकुमार नेपालले राष्ट्रपतिमा नजाने बताएका छन् । महासचिव ईश्वर पोखरेलले नेता नेपाललाई राष्ट्रपति बनाउने प्रस्ताव राखेर भावी अध्यक्षका लागि बाटो ‘क्लियर’ गर्न खोजेका छन् । ओलीको चाहना विद्या प्रधानमन्त्री ओलीको चाहना उपाध्यक्ष विद्या भण्डारीलाई राष्ट्रपति बनाउने छ । भण्डारीले पनि पार्टीले निर्णय गरे आफू तयार रहेको सार्वजनिक अभिव्यक्ति दिएकी छिन् । उनले कांग्रेसलाई दिनुभन्दा आफू हुने बताएकी छिन् । खनाल अझै खुलेनन् ओलीले नवौँ महाधिवेशनका वेला वरिष्ठ नेता झलनाथ खनाललाई पार्टीले मौका पाए राष्ट्रपति बनाउने वचन दिएका थिए । तर, अहिले ओलीले खनालबारे केही बोलेका छैनन् । खनाल आफैँले पनि ओलीसँग भएको भद्र सहमति र आफ्नो इच्छाबारे अझै मुख खोलेका छैनन् । नेम्वाङको पनि छलफल निवर्तमान सभामुख सुवास नेम्वाङलाई राष्ट्रपति बनाउनुपर्ने मत पनि एमालेमा छ । पदाधिकारी तहकै केही नेताले जनजाति र संविधानसभाबाट संविधान जारी गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेकाले नेम्वाङलाई बनाउनुपर्ने धारणा राखेका छन् । कांग्रेसलाई दिन नहुने मत १६ बुँदे सहमति गर्दा कांग्रेस सभापति सुशील कोइरालालाई राष्ट्रपति दिने भद्र सहमति भएको थियो । तर, प्रधानमन्त्री निर्वाचनमा ‘भद्र सहमति’ तोडेको भन्दै कांग्रेसलाई राष्ट्रपति दिन नहुने मत एमालेमा बलियो छ । यद्यपि, सत्तारुढ दलभित्र यसबारे ठोस छलफल भएको छैन । एमाओवादीको दाबी छैन सत्तासाझेदार एमाओवादीले राष्ट्रपतिमा दाबी नगर्ने निर्णय गरिसकेको छ । एमाओवादीको तर्फबाट सभामुखमा ओनसरी घर्ती निर्विरोध निर्वाचित भइसकेकी छिन् । सत्तारुढ गठबन्धनबाटै उम्मेदवार बनाउँदा राष्ट्रपति एमालेको भागमा पर्नेछ । तर, कांग्रेसले गल्ती स्विकारे राष्ट्रपति उसलाई नै दिनुपर्ने मत पनि एमालेभित्र छ । भारतीय चासो आफ्नो चाहनाविपरीत संविधान निर्माण तथा सरकार गठन भएपछि भारतले अघोषित नाकाबन्दी गरेको छ । उसले पछिल्लोपटक राष्ट्रपति निर्वाचनमा चासो देखाएको छ । मधेस आन्दोलन पनि ‘सेफ ल्यान्डिङ’ हुनेगरी भारतले आफूअनुकूलको राष्ट्रपति चयन गर्न दलहरूलाई दबाब दिने संकेत देखिएको छ । यस्तो अवस्थामा आन्दोलनरत मधेसी दलहरूका तर्फबाट तमलोपा अध्यक्ष महन्थ ठाकुर अथवा कांग्रेसकै मधेसी मूलका कुनै नेतालाई अगाडि सार्ने सक्ने सम्भावना छ । कांग्रेसलाई राष्ट्रपति दिन सकिन्छ : नेपाल कांग्रेसले हिजो भद्र सहमति उल्लंघन गरेर विश्वासघात गरे पनि विगतको कमजोरी स्वीकार गरेर सरकारमा आउन सक्छ । त्यसो हुँदा उसले चाहेको ओहोदा दिन सकिन्छ । अहिलेसम्म सत्तारुढ दलबीच एमालेले राष्ट्रपति पद लिने सहमति भए पनि अरू पार्टीसँग पनि सल्लाह गरिनेछ दबाब बढाउदै कांग्रेस राष्ट्रपतिमा कांग्रेसले दाबी गर्ने कांग्रेसले राष्ट्रपतिमा आफ्नो दाबेदारी प्रस्तुत गरेको छ । सभामुख र उपसभामुखमा उम्मेदवारी नदिएर पनि उसले सत्तारुढ दलमा नैतिक दबाब बढाएको छ । सत्तारुढ दलको सहमतिमै राष्ट्रपति आफूले पाउने कांग्रेसको अपेक्षा छ । यसबारे कांग्रेसले सत्तारुढ दलहरूसाग अनौपचारिक छलफलसमेत थालेको नेताहरूले बताएका छन् । शीर्ष तीन नेता नजाने सम्भावना व्यक्तिगत रूपमा सभापति सुशील कोइरालाको राष्ट्रपति बन्ने इच्छा भए पनि उनकै खेमाका नेताहरूले राष्ट्रपतिमा नजान दबाब दिइरहेका छन् । १३औँ महाधिवेशनबाट पुन: सभापति बन्नुपर्ने उनीहरूको सुझाब छ । वरिष्ठ नेता शेरबहादुर देउवा र उपसभापति रामचन्द्र पौडेल पनि सभापतिका दाबेदार हुन् । तीनै नेताले राष्ट्रपतिमा जाने मनस्थिति नबनाएको कांग्रेस नेताहरू बताउँछन् । यादवलाई दोहोर्‍याउनेबारे छलफल राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवलाई फेरि दोहोर्‍याउनेबारे पनि कांग्रेसमा छलफल चलेको छ । संविधान कार्यान्वयनमा सहज हुने र अनुभवी पनि भएकाले यादवलाई दोहोर्‍याउनुपर्ने मत कांग्रेसमा छ । डा. यादवले पनि सकेसम्म शीतलनिवास नछाड्ने इच्छा राखेका छन् । उनी कांग्रेसकै तर्फबाट राष्ट्रपति भएका थिए । रमेश सापकोटा/नयाँ पत्रिका काठमाडौं, १ कात्तिक संसद्को सबैभन्दा ठूलो दल कांग्रेसले राष्ट्रपति पदमा आफ्नो दाबेदारी प्रस्तुत गरी सत्तारुढ दलसामु दबाब बढाउँदै लगेको छ । प्रधानमन्त्रीमा आफ्ना उम्मेदवार पराजित भए पनि सभामुख र उपसभामुखमा उम्मेदवारी नदिएर कांग्रेसले राष्ट्रपति पदमा आफ्नो दाबेदारी दिँदै सत्तारुढ एमाले र एमाओवादीसामु नैतिक दबाब बढाएको हो । सत्तारुढ दलहरूले दाबी गरेको ‘भद्र सहमति’लाई बेवास्ता गर्दै प्रधानमन्त्रीमा उम्मेदवारीको दिएको आरोप खेपे पनि कांग्रेसले सभामुख र उपसभामुखमा उम्मेदवारी नदिई एमाओवादी र राप्रपा नेपालका उम्मेदवारलाई भोट हालेर यस्तो दबाब दिएको हो । कांग्रेस प्रवक्ता दिलेन्द्रप्रसाद बडूले सभामुख र उपसभामुखमा कांग्रेसले उम्मेदवारी नदिएर सहयोग र सहमतिको वातावरण बनाउन चाहेको बताए । ‘राष्ट्रपतिमा हाम्रो उम्मेदवारी रहन्छ, तर को उम्मेदवार बन्ने भन्ने टुंगो लागेको छैन,’ बडूले भने, ‘सहयोग आदान–प्रदान देखिएको छ । यो वातावरणले राष्ट्रपतिमा सहमति बनाउन सक्छ । हामी अनौपचारिक छलफलमा छौँ ।’ दलबीच सहमति नबिग्रियोस् भनेरै आफूहरूले सभामुख र उपसभामुखमा दाबी नगरेको उनले बताए । ‘प्रतिस्पर्धा हुँदा हामीले प्रधानमन्त्रीमा भोट पनि हालेका हौँ । तर, सभामुख र उपसभामुखको दाबी गरेनौँ,’ बडूले भने, ‘राष्ट्रपति पनि सहमतिका आधारमा होस् भन्ने चाहना हाम्रो हो । एमाले र एमाओवादीसँग अनौपचारिक छलफल भइरहेको छ । सबैले आफ्नो ढंगले रेस्पोन्स गरेका छन् ।’ कांग्रेस पदाधिकारी बैठकले बिहीबार सभामुख, उपसभामुख, राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपतिमा उम्मेदवारी दिने निर्णय गरेको र शुक्रबार दिउँसो सभामुख र उपसभामुखमा उम्मेदवारी नदिने निर्णय गरेको केन्द्रीय सदस्य जीवनबहादुर शाहीले जानकारी दिए । ‘बिहीबार पार्टीको पदाधिकारी बैठकले चारवटै पदमा उम्मेदवारी दिने भन्यो, शुक्रबार नदिने भन्यो, तर दिउँसो पुन: प्रमुख सचेतकले ह्विप जारी गर्दै एमाओवादीले अघि सारेको सभामुखका उम्मेदवारलाई समर्थन गर्न आग्रह गर्‍यो,’ उनले भने । राष्ट्रपतिमा ठाकुर, गुरुङ, यादव र विश्वकर्माको चर्चा कांग्रेसका शीर्ष तीन नेताले राष्ट्रपतिमा दाबी गर्दै उम्मेदवारी दिने अवस्था नदेखिएपछि पार्टीभित्रै वा बाहिरबाट उसले राष्ट्रपतिको उम्मेदवार उठाउने चर्चा छ । कांग्रेस सभापति सुशील कोइराला पुन: पार्टी सभापति बन्न चाहेको, वरिष्ठ नेता शेरबहादुर देउवाले पनि १३औँ महाधिवेशनमा सभापतिमा उम्मेदवारी दिन चाहेको र उपसभापति रामचन्द्र पौडेलले अझै सक्रिय राजनीति गर्न चाहेका छन् । सोही कारण शीर्ष तीन नेताले पार्टीभित्रैबाट अरूलाई नै राष्ट्रपतिको उम्मेदवार बनाउने तयारी थालेका छन् । कांग्रेसले अहिलेकै राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवलाई पुन: अगाडि बढाउनेदेखि मधेस आन्दोलनलाई ‘सेफ ल्यान्डिङ’ गर्न तराई–मधेस लोकतान्त्रिक पार्टीका अध्यक्ष महन्थ ठाकुरलाई अघि लगाउनेसमेत चर्चा छ । कांग्रेसले सहमति भए जनजातिबाट केबी गुरुङ र दलित समुदायबाट मानबहादुर विश्वकर्मालाई राष्ट्रपतिको उम्मेदवार बनाउन सक्नेछ । ‘मधेस आन्दोलनलाई ‘सेफ ल्यान्डिङ’ गराउनदेखि तराई–मधेसमा कांग्रेसको जनाधारलाई कायम राख्न कांग्रेसले महन्थ ठाकुरलाई अघि लगाउने विषयले पनि चर्चा पाएको छ,’ कांग्रेस एक केन्द्रीय सदस्य भन्छन्, ‘तर, सभामुखमा कांग्रेसले सघायो भन्दैमा एमाले र एमाओवादीले कांग्रेसले अघि सारेको उम्मेदवारलाई भोट हाल्छन् र जिताउँछन् भन्ने छैन ।’ एमालेले राष्ट्रपतिमा आफ्नै दाबी गरिरहेकाले कांग्रेसको यो प्रयासले सार्थक रूप पाउन सक्नेमा ती नेता नै विश्वस्त छैनन् । मधेसका सर्वमान्य नेता, पूर्व कांग्रेस नेता भएको र प्रधानमन्त्रीमा केपी शर्मा ओलीलाई भोट हाले पनि मधेसी जनअधिकार फोरम लोकतान्त्रिकसमेतले ठाकुरको नाममा समर्थन गर्न सक्ने कांग्रेस बुझाइ छ । तर, मधेसी समुदाय नै बनाउने हो भने कांग्रेसबाटै राष्ट्रपति भएका रामवरण यादवलाई अघि बढाउनुपर्ने, महिला सभामुख पहिलोपटक भएपछि राष्ट्रपति पनि समावेशी बनाउँदै पहिलोपटक दलितबाट मानबहादुर विश्वकर्मालाई अघि बढाउनुपर्ने र जनजातिबाट केबी गुरुङलाई बनाउनुपर्नेमा पनि छलफल भइरहेको ती नेताले बताए । ‘कांग्रेसले अघि सारेको उम्मेदवारमा एमाले र एमाओवादीले सहयोग गर्छन् भन्ने कांग्रेसको विश्वास हो, तर दुवै पार्टीले राष्ट्रपति सजिलै देलान् जस्तो लाग्दैन । आफ्नै पार्टीबाट जोडबल नगरी अरू पार्टीका उम्मेदवारलाई कसरी अघि बढाउने भन्नेमा पनि पार्टीभित्र बहस छ,’ ती नेताले भने । कांग्रेसले तमलोपा अध्यक्ष ठाकुरलाई अघि सार्दा मात्रै पनि नाकाबन्दी हट्ने, तराईमा आन्दोलन रोकिने ग्यारेन्टी नभएको कांग्रेसकै अर्का एक नेता बताउँछन् । ‘प्रधानमन्त्रीका लागि संसद्मा भोट हाल्ने, तर मधेस आन्दोलन जारी राख्ने, राष्ट्रपतिमा पनि भोट हाल्ने र फेरि नाकाबन्दी गर्न जाने हो भने कांग्रेसले किन मधेसीकै उम्मेदवार खोज्ने भन्ने पनि कुरा उठेको छ । दलित र जनजाति उम्मेदवार किन नउठाउने भन्ने पनि बहस छ,’ उनले भने ।